Zanim środek trwały zostanie wpisany do ewidencji, musi spełniać określone kryteria. Powinien być kompletny, zdatny do użytku oraz posiadać wiarygodnie ustaloną wartość początkową. Wartość ta jest kluczowa, ponieważ stanowi podstawę do późniejszych rozliczeń podatkowych oraz amortyzacji. Należy również pamiętać, że nie każdy składnik majątku można uznać za środek trwały – musi on spełniać określone warunki, takie jak długotrwałe użytkowanie i zdolność do generowania przychodu.

Przykład: Jeśli przedsiębiorca zakupi maszynę produkcyjną, która wymaga jeszcze montażu i kalibracji, nie można jej uznać za kompletny środek trwały do momentu, aż będzie gotowa do użytku.

Czym jest wartość rynkowa środka trwałego?

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, wartość rynkową określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami o podobnych cechach. Przy jej ustalaniu bierze się pod uwagę stan techniczny oraz stopień zużycia danego składnika majątku. Oznacza to, że dwa pozornie identyczne środki trwałe mogą mieć różną wartość rynkową, jeśli ich stan użytkowania się różni.

Przykład: Dwa identyczne samochody ciężarowe wyprodukowane w tym samym roku mogą mieć inną wartość rynkową, jeśli jeden z nich był intensywnie eksploatowany, a drugi prawie nie używany.

Wartość rynkowa to szacunkowa kwota, jaką można uzyskać od potencjalnego nabywcy w dniu wyceny. Należy przy tym uwzględnić aktualną sytuację rynkową, w tym popyt i podaż na dany typ składnika majątku, co może znacząco wpłynąć na jego wartość. W praktyce stosuje się różne metody wyceny, aby jak najdokładniej określić wartość rynkową.

Przykład: W czasie kryzysu gospodarczego ceny maszyn budowlanych mogą spadać, ponieważ maleje popyt na inwestycje infrastrukturalne.

Jak ustalić wartość rynkową środka trwałego?

Jeżeli wartość początkowa środka trwałego nie może zostać określona na podstawie ceny nabycia lub kosztu wytworzenia, podatnik dokonuje jej oszacowania samodzielnie. Wycena powinna uwzględniać ceny rynkowe porównywalnych środków trwałych z grudnia roku poprzedzającego rok wprowadzenia do ewidencji. Oznacza to, że podatnik musi przeanalizować dostępne dane rynkowe, np. ceny podobnych urządzeń lub pojazdów na rynku wtórnym.

Przykład: Jeśli przedsiębiorca nabył używaną tokarkę od osoby fizycznej bez faktury, może oszacować jej wartość na podstawie cen podobnych modeli sprzedawanych na aukcjach internetowych.

W niektórych przypadkach wartość rynkową można określić na podstawie opinii rzeczoznawcy. Dotyczy to zwłaszcza składników majątku o znacznej wartości lub takich, dla których trudno znaleźć bezpośrednie porównanie rynkowe. Rzeczoznawcy stosują różne metody wyceny, takie jak metoda porównawcza, kosztowa czy dochodowa, aby oszacować wartość środka trwałego.

Przykład: Przy wycenie nieruchomości firmowej rzeczoznawca bierze pod uwagę ceny sprzedaży podobnych obiektów w tej samej lokalizacji.

Wycena środka trwałego otrzymanego w spadku lub darowiźnie

W przypadku darowizny wartość początkową środka trwałego określa się zgodnie z umową darowizny. Jeśli umowa nie zawiera informacji o wartości składnika, przyjmuje się jego wartość rynkową. Oznacza to konieczność analizy cen rynkowych podobnych przedmiotów oraz uwzględnienia ich stanu technicznego i poziomu zużycia.

Przykład: Jeśli przedsiębiorca otrzymał w darowiźnie używaną drukarkę przemysłową, a umowa darowizny nie określa jej wartości, może on skorzystać z wyceny na podstawie cen podobnych urządzeń dostępnych na rynku wtórnym.

Warto jednak pamiętać, że środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne nabyte w drodze darowizny mogą stanowić koszty uzyskania przychodu w działalności gospodarczej obdarowanego, jeśli spełnione są następujące warunki:

• darczyńca dokonywał od nich odpisów amortyzacyjnych,

• nabycie nie było objęte zwolnieniem z podatku od spadków i darowizn lub mieściło się w kwocie wolnej od tego podatku.

Przykład: Firma przejęła od rodzica nieruchomość użytkową, ale ponieważ darczyńca wcześniej amortyzował budynek, obdarowany przedsiębiorca nie może uwzględnić jej jako koszt podatkowy.

Dodatkowo, w przypadku środków trwałych otrzymanych w spadku, wartość początkową można określić na podstawie wartości oszacowanej w postępowaniu spadkowym. W sytuacji, gdy taka wartość nie została ustalona, stosuje się wycenę rynkową.

Przykład: Jeśli spadkobierca przejął sklep wraz z wyposażeniem, ale w dokumentach spadkowych nie określono wartości półek sklepowych, ich wycena może zostać przeprowadzona na podstawie aktualnych cen rynkowych.

Wycena środka trwałego będącego współwłasnością

Wartość początkową środka trwałego ustala się proporcjonalnie do udziału we własności danego składnika majątku. Oznacza to, że jeśli podatnik posiada jedynie część danego środka trwałego, do ewidencji ujmuje wyłącznie wartość odpowiadającą jego udziałowi.

Przykład: Jeśli dwóch przedsiębiorców zakupiło wspólnie wózek widłowy o wartości 40 000 zł, a każdy z nich posiada 50% udziałów, do ewidencji wpisują po 20 000 zł.

W przypadku wspólności majątkowej małżeńskiej zasada ta nie obowiązuje, chyba że środek trwały jest wykorzystywany w działalności gospodarczej prowadzonej oddzielnie przez każdego z małżonków. W takiej sytuacji wartość środka trwałego należy podzielić proporcjonalnie do stopnia jego wykorzystania w działalności każdego z małżonków.

Przykład: Małżonkowie prowadzą osobne działalności i wspólnie korzystają z drukarki wielkoformatowej – każdy może wpisać do ewidencji 50% wartości urządzenia.

Wycena środków trwałych – przykłady

Przykład 1

Pani Basia  otrzymała nieodpłatnie komputer, którego wartość według cen rynkowych na dzień przekazania wynosiła 12.000 zł. W umowie darowizny widnieje kwota 8.000 zł. W ewidencji środek trwały powinien być ujęty w kwocie 8.000 zł.

Przykład 2

Pan Tomasz i Pani Kasia są małżeństwem. Dokonali zakupu komputera o wartości początkowej 20.000 zł. Przedmiotowy komputer chcą wykorzystywać w prowadzonych przez siebie odrębnie działalnościach gospodarczych i tak też chcą go ująć w ewidencji środków trwałych.

W takiej sytuacji wartość ewidencja komputera zarówno u żony jak i u męża będzie wynosiła 10.000 zł i od tej wartości będzie można naliczać odpisy amortyzacyjne.

Przykład 3

Pan Dawid wraz z małżonką zakupił samochód osobowy za kwotę 50.000 zł, który chce ująć w ewidencji środków trwałych w prowadzonej działalności gospodarczej. Pomiędzy małżonkami istnieje wspólność majątkowa małżeńska.

W takiej sytuacji Pan Dawid ujmie samochód w ewidencji w kwocie 50.000 zł i będzie dokonywał odpisów amortyzacyjnych od tej kwoty.